Вопрос по казақ тiлi:

жылқының жүйріктігіне тағы да басқа қасиеттеріне қарай атаулары

Ответ:

Ответ:

Жылқы малының атаулары

Жылқы тұқымына қарай:

• арғымақ

• қазанат

• абы

• тобышақ

• текежәуміт

• қазақы ат

• қарабайыр

• пырақ

• дүлдүл т.б. болып бөлінеді.

Шабыс ат:

• жүйрік

• тұлпар

• сәйгүлік

• саңылақ

• бәйге ат деп бөлінеді.

Салтанатқа мінетін ат:

•       жорға

• төкпе жорға

• айдама жорға

• шайқалған жорға деп бөлінеді.

Мініс аттары:

• Аяқ ылау

• жетек ат

• қосақ ат

• түп ат

• көсем ат деп жіктеледі.

Өсуіне қарай:

• Құлын - бір жасқа дейінгі жабағысы көтерілмегені.

• Жабағы - бір жасқа толмаған, құлын жүні түспегені.

• Тай - жылқының екі жастағысы.

• Құнан - жылқының үш жастағысы.

• Дөнен - жылқының төрт жастағысы.

• Бесті - жылқының бес жастағысы.

Саяқтар (бойдақ жылқылар):

• Ат - піштірілген еркек жылқы.

• Сақа ат - он бір -он екіге келген ат.

• Арда емген - құнанына дейін енесін емген, ақ жілік болғаны.

• Төл тай - өз енесі мен ежені бірдей еметін бір жасар жылқы.

• Қысыр емген - құлынын тастаған биенің екі жасқа дейін емген бұрынғы төлі.

• Шобыр - мініске, күш-көлікке өте мықты шабан ат.

• Сетер ат - құлынынан қартайып өлгенше жүген-құрық, ер тоқым көрмеген ат.

• Пішпе - піштірілген жылқы.

Биенің атаулары:

• Бие - құлындайтын жылқының бес жасқа келгені.

• Байтал - жылқының екі жастан бес жасқа дейінгі ұрғашысы.

Сүтіне қарай биелер:

• Мама бие - өте сүтті бие.

• Мәнерсіз бие - сүті аз бие.

• Ақтандыр бие - сүті жоқ, сүт шықпайтын бие.

• Исіншек бие - сауар алдында құлынына жанасып, исінген сүтін ағызып жіберетін бие.

Қысырақ атаулары:

• Тұман қулық - үш немесе төрт жасқа дейін айғырдан шықса да құлындамай жүрген бие.

• Көбен бие - қонданып тойына бастаған бие.

• Ақжілік бие - құлындығында енесі сауылмай еркін емген бие.

• Қаракемік бие - енесі сауылып, жүдеу, бос болып өскен бие.

• Нәқұс (құтамсыз) бие - шаққан тегі нашар бие.

•       Құмай тұяқ бие - түяғы көп тасырламайтын бие,

Айғырлардың атаулары:

• Жасамалы - үш-төрт жастан асқаны.

• Сәурік - үш-төрт жастағы үйірге салынбағаны.

• Құр айғыр - өмуру құрық-жүген тимеген айғыр.

• Сыңар ен - түмысында бір ен болып туған.

• Шартық - екі енінің бірі піштірілгенімен қалған айғыр.

• Азбан - алты жасында піштірілгенімен айғырлық әдетін қоймай, биенің мазасын алатын айғыр.